Nasz Blog, czyli artykuły o architekturze

9 lutego, 2015

Stara Rzeźnia

Plan sytuacyjny Rzeźni Miejskiej z oznaczeniem budynków
Parter budynku obory przed remontem - rok 2012.
Parter budynku obory przed remontem - rok 2012.
Budynek obory przed remontem - jedna z klatek schodowych - rok 2012.
Budynek obory przed remontem poddasze - rok 2012.
Budynek obory przed remontem - rok 2012.
Budynek obory przed remontem - rok 2012.
Budynek obory przed remontem - rok 2012.
Budynek obory przed remontem - rok 2012.
Lotnicze zdjęcie terenów portowych Szczecina z lat 1929-1931
Lotnicze zdjęcie Szczecina w okolicy Łasztowni i Hakenterrasse z lat 1922-1924
Rysunek ukazujący Łasztownię w XVIIIw
Nieistniejący dzisiaj budynek administracyjny z widoczną w głębi oborą. W budynku znajdowała się także restauracja Oskara Rossmanna
Widok Szczecina z Łasztownią wg Planu Heinricha Kote z 1625r
Plan Szczecina z 1895r z zabudową rzeźni miejskiej - jeszcze bez budynku obory oraz budynków z nią sąsiadujących.
Plan Szczecina z 1898r z widocznym całym zespołem Rzeźni Miejskiej.
Nieistniejący dzisiaj budynek administracyjny z widoczną w głębi oborą. W budynku znajdowała się także restauracja Oskara Rossmanna
Budynek hali ubojni dawnego zespołu miejskiej rzeźni (pierwszy budynek zespołu od strony południowej)

Łasztownia

Obszar, który w XIIw nazywano lastazia, lastidia a później Lastadie był niewielką wysepką, oddzieloną od reszty współczesnej Łasztowni wąskim kanałem biegnącym wzdłuż dzisiejszych ulic Celnej i Zbożowej. Przez Łasztownię, leżącą naprzeciw rozwijającego się na lewym brzegu Odry miasta, biegł jedyny i najstarszy szlak komunikacyjny prowadzący przez bagniste tereny wyspy w kierunku Dąbia. W 1299r przeprawę przez Odrę zaopatrzono w pierwszy stały most drewniany zwany Długim, a teren wysepki zagospodarowano na cele portowe, lokując na niej spichlerze i składy towarów. Na nabrzeżach wykonano pomosty które umożliwiały rozładunek i załadunek statków, a wyspa uzyskała swoją nazwę od łacińskiego słowa ‘lastagium’ oznaczającego ładunek (angielskie ‘lastage’, niemieckie ‘Last’). Polska wersja nazwy pochodzi od słowa ‘łaszt’ oznaczającego średniowieczną miarę objętości towarów odpowiadającą ok. 3000-3840 litrom.
W wieku XIV nazwą tą określano już cały teren dzisiejszej Łasztowni. Mała powierzchnia wysepki została szybko zagospodarowana i budownictwo przeniosło się na sąsiednią większą wyspę, koncentrując się przede wszystkim, wzdłuż głównej drogi biegnącej przez całą wyspę do przeprawy przez Parnicę. Ulicę nazwano Łasztową.
Prawdopodobnie na początku wieku XVI lub pod koniec XV, zachodnia część kanału oddzielającego wysepką została zasypana (dzisiejsza ulica Celna po zachodniej stronie ul.Energetyków). W XVII wieku zasypano pozostały odcinek.

Przez cztery kolejne stulecia (do XIXw) cała zabudowa Łasztowni koncentrowała się wokół ulic Łasztowej, Celnej i Spichrzowej (dzisiaj Zbożowej)
Charakterystycznymi i ważnymi obiektami, które obok licznych spichlerzy i zabudowań typowo portowych które wówczas powstały była rzeźnia miejska (na końcu ul Spichrzowej, przy wybudowanym w XVI wieku moście Kłodnym), stocznia przy rzece Duńczycy, żuraw przeładunkowy (XVIw przy moście Długim).

XVII wiek zaburzył rozwój wyspy. Wojna trzydziestoletnia i oblężenie brandenburskie w obróciło większą jej część w ruinę.
Pod panowaniem pruskim Łasztownia powoli została odbudowana, a intensywniejsza zabudowa wyspy trwała w wieku XVIII. Obecny układ ulic pochodzi z pierwszej połowy wieku XVIII kiedy to ostatecznie uporządkowano ją pod względem przestrzennym.
Na Łasztowi powstały wówczas: rafineria cukru (dzisiejsze Przedsiębiorstwo Przemysły Cukierniczego GRYF), szpital miejski, sierociniec, (dzisiejsza ul.Bulwar Gdański), koszary (na prawo od mostu Parnickiego), budynek Wagi Miejskiej, warzelnia soli, oraz liczne składy szczecińskich kupców, spichlerze, zakłady przemysłowe i stocznie a także kamienice czynszowe i domy mieszkalne. Wzdłuż ul.Łasztowej murowane budynki zastępowały dawną, przeważnie drewnianą zabudowę. Dominowała zabudowa parterowa, najwyżej jednopiętrowa. Powstał także Packhaus – miejsce poboru cła, akcyzy i różnych podatków oraz nowy Most Kłodny łączący Stare Miasto z wyspą. W latach 1904-1907 Packhaus wyburzono a na jego miejscu powstał nowy urząd celny – który w pierwotnej formie przetrwał do czasów dzisiejszych, zachowując nawet częściowo przedwojenną funkcję.

W czasie II Wojny Światowej Łasztownia, z nielicznymi wyjątkami, została zrównana z ziemią w czasie alianckich bombardowań.

Budynek obory, czyli nasza ``Stara Rzeźnia``

Obora dla bydła (później magazyn techniczny) wzniesiona zestala w drugim etapie budowy (rozbudowy) rzeźni miejskiej (Stadtischer Vierhof), tzn w końcu XIXw. Obiekt usytuowano po wschodniej stronie pierwotnego założenia rzeźni, przy Strasse am Dunzig, na przyległych terenach miejskich (łąkach).
W latach 1896-97 wykonano palowanie i fundamenty budynku obory, przygotowano sieć kanalizacyjną i wodociągową dla tego terenu oraz rozpoczęto żwirowanie.
W latach 1897-98 ukończono budynek w stanie surowym oraz zrealizowano prace wykończeniowe we wnętrzach. Obiekt przeznaczony był dla żywca wołowego (obora uniwersalna), o stanowiskowym sposobie utrzymywania zwierząt, z przeznaczeniem dla ok. 220 szt. bydła.
Po 1945 r. budynek użytkowany był przez Zakłady Mięsne w Szczecinie (nadal z przeznaczeniem na bazę żywca wołowego). W latach 80-tych przejęty przez Państwowe Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich i Usług Rybackich „Gryf”. Od 1994 r. w posiadaniu Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Usługowego „Port Rybacki Gryf” i wykorzystywany jako magazyn techniczny (oznaczony nr 21). W roku 2011 budynek wykupiła firma CSL Internationale Spedition Sp. z o.o.

Projekt.

W 2012r otrzymaliśmy niepowtarzalną okazję dopisania kilku linijek do najnowszej historii Łasztowni i starej rzeźni miejskiej. Właścicielka firmy CSL Pani Laura Hołowacz zwróciła się do nas z pytaniem czy bylibyśmy zainteresowani wykonaniem projektu renowacji i zmiany sposobu użytkowania budynku obory. Nie potrzebowaliśmy wiele czasu do namysłu. Decyzja była tym łatwiejsza że zamierzenia Pani Laury dotyczące budynku nie ograniczały się do odremontowania go i wykorzystywania tylko dla celów działalności gospodarczej, ale zakładały udostępnienie całego parteru mieszkańcom w postaci obiektu kulturalno-oświatowo-gastronomiczno-rozrywkowego. Było to coś na co Szczecin czeka od końca II Wojny Światowej – włączenie drugiego brzegu Odry do tkanki miejskiej.
Przy wykonywaniu wszelkich projektów dotyczących istniejących budynków, pierwszym etapem jest zawsze wykonanie dokładnej inwentaryzacji budynku.

Na bazie inwentaryzacji, programu funkcjonalnego opracowanego przez inwestora i naszej wizji autorskiej powstał projekt koncepcyjny

Rzut parteru - koncepcja do projektu przebudowy.
Rzut poddasza - koncepcja do projektu przebudowy.

Podczas analizy usytuowania budynku w obrębie zespołu rzeźni odkryliśmy ciekawostkę związaną z lokalizacją budynku względem układu miasta, a szczególnie układu zabudowy Wałów Chrobrego.

Linia Hakena na planie miasta z 1929r.

Po decyzji o likwidacji fortyfikacji miejskich podjęto plany rozbudowy Szczecina. Projekty planistyczne dotyczące urbanistyki nowych części miasta oparły się od początku o idee osiowej rozbudowy w linii wytyczonej przez wieżę kościoła św. Jakuba oraz najstarszy historyczny wjazd do miasta. W ten sposób powstała oś kompozycyjna, nazywana obecnie Złotym Szlakiem, którą jako plan rozbudowy Szczecina uchwalił ostatecznie miejski radca budowlany Konrad Kruhl, działający pod wpływem najwybitniejszego szczecińskiego włodarza, nadburmistrza Hermanna Hakena. W latach 20-tych oś kompozycyjną zdecydowano zamknąć monumentalnym gmachem administracyjnym i tym samym środkowa część dzisiejszego budynku Urzędu Miasta oraz gabinet prezydenta znalazły się dokładnie na osi Złotego Szlaku, a ze środkowego okna gabinetu prezydenta widać dokładnie na wprost wieżę kościoła św. Jakuba. Na przełomie wieków XIX i XX zaczęła powstawać monumentalna zabudowa Wałów Chrobrego, autorstwa Wilhelma Meyera Schwartau, ówczesnego miejskiego radcy budowlanego według prawdopodobnie silnej inspiracji Hermanna Hakena. Prawdopodobnie nieprzypadkowo główną oś kompozycyjną poprowadzono dokładnie ze środka budynku Urzędu Miasta, wytyczając tym samym zespół tarasów oparty o zasypane ruiny dawnego fortu Leopolda.
Powstały pod koniec wieku XIX (lata dziewięćdziesiąte) budynek obory znalazł się dokładnie na osi kompozycyjnej Wałów Chrobrego, a dodatkowo oś ta w budynku została podkreślona wieżyczką wentylacyjną w dachu budynku.

Niezależnie od tego czy fakt ten stanowi jedynie ciekawy przypadek czy też architekt, który zajmował się budową gmachu obory, a który na pewno dokładnie orientował się w ówczesnych, głośnych i szeroko komentowanych, planach miasta, zdecydował się celowo na zastosowanie takiego kompozycyjnego żartu, zdecydowano się w niniejszej koncepcji uczynić z tego atut.

Pod środkową wieżyczką, w centralnej części budynku zaprojektowaliśmy wielki dwupoziomowy hall, doświetlony przez ową wieżyczkę. Na parterze hall stanowi „serce” gmachu i łączy ze sobą wszystkie funkcje budynku. W posadce hallu zaprojektowane zostało dodatkowo umieszczenie pancernych oszklonych płyt, przez które ukazana zostanie konstrukcja ceglanych potężnych ścian fundamentowych. W trakcie prac renowacyjnych z tego pomysłu jednak zrezygnowaliśmy ze względów technicznych. W posadzce hallu zamiast tego znalazła się róża wiatrów i graficzne zaznaczenie linii osi kompozycyjnej Wałów Chrobrego – HAKEN LINE. Główne wejście do budynku znajduje się na osi hallu.
Na prawo od hallu mieścić się będzie część kulturalna i wystawiennicza gmachu, a więc dwie sale rozdzielone ścianą przesuwną, z których pierwsza, od strony dziedzińca przed budynkiem, przeznaczona będzie na cele stałej ekspozycji związanej z historią Łasztowni i Szczecina (Galeria Szczecińska), druga natomiast na cele spotkań z literatami, pisarzami czy poetami Szczecińskimi lub promocję nowych książek i albumów (Kubryk Literacki). Tę sala połaczona jest z dostępną także z hallu małą księgarnią.
Za tymi salami znajduje się sala audiowizualna, którą w razie potrzeby można przeobrazić w galerię. Salę tę zamykają z dwóch stron dwa rzędy zachowanych i adaptowanych żłobów dla bydła, które wykorzystane zostały jako ewentualny podest na prezentacje dzieł sztuki, rzeźby lub nawet wybieg dla modelek podczas organizowanych pokazów mody. Przy galerii projektuje się duże pomieszczenie socjalne dla ewentualnych wynajętych na potrzeby danej imprezy pracowników lub hostess.
Trzy sale łączą przejścia i tym samym istnieje możliwość wykorzystywania tych pomieszczeń w ramach jednej dużej imprezy lub uroczystości.
Po lewej stronie hallu zaprojektowano dużą restaurację oraz mogącą funkcjonować niezależnie Salę Kapitańską.
Całe piętro – poddasze budynku zajmują pomieszczenia biurowe firmy CSL, obecnego właściciela gmachu.

Wizualizacje do projektu – w naszym portfolio.
Marcin Herman

About Marcin Herman

  •